Juglans regia

Alleenheerser

Deze boomballade gaat over een absolute heerser van koninklijke bloede: Juglans regia, okkernoot of gewone walnoot. Er is echter niets ’gewoons’ aan deze boom. Regia’ betekent namelijk ‘koninklijk, heerser’ en dat is hij letterlijk. Deze boom kan zomaar dertig meter hoog worden, maar ook kleinere exemplaren vormen een uitermate imposante verschijning met hun brede, vaak laag hangende kroon. Met overtuigende autoriteit claimt hij zijn directe omgeving want hij verbiedt andere planten pertinent zich in zijn nabijheid te vestigen. Dit doet hij door het afscheiden van een stof die het voor ander groen onmogelijk maakt zich in die grond te wortelen. Alleenheerser in optima forma dus en absoluut geen boom om even willekeurig wat bodembedekkers onder te zetten.

Millennia aan historie

De geschiedenis van deze boom gaat vele jaren verder terug dan onze jaartelling. Hij was rond 300 v.C. zeker al bekend bij de Grieken. De boom genoot de bescherming van Zeus zelf: hij zou hem nooit met zijn bliksem treffen. Rond het jaar 100 maakte hij de oversteek naar het Italiaanse schiereiland. De Romeinen gaven hem de naam Juglans, de noot van Jupiter en voedsel voor goden en koningen. Zij waren al snel op de hoogte van het territoriale karakter dat deze boom zo kenmerkt. In Romeinse geschriften wordt mens en dier ten zeerste ontraden een dutje te doen onder een walnoot. Het zou giftige en zwarte dromen doen ontstaan en allerlei andere nare gevolgen hebben. Romeinse legioenen brachten de walnoot mee naar Germania (onze contreien) en andere gebieden die zij ter meerdere eer en glorie van Rome veroverden. Door de eeuwen heen bleef de walnoot vervolgens een hooggewaardeerde gast aan de (schrijf)tafel. Grootheden als Shakespeare, Goethe en Vondel noemen hem en ook Escoffier laat geregeld zijn naam vallen.

Uiterst veelzijdige boom

Met name deze laatste, de ‘koning der koks en de kok der koningen’, wist natuurlijk alles van de vele mogelijkheden die de walnoot biedt aan kok en patissier. Hartig bereid of zoet, in taart of in gebak, gebruikt in salsa en pesto, als garnering op salades of verwerkt in bonbons is de walnoot een absolute wereldster. Ook de groene, wrange, onrijpe noten kennen vele toepassingsmogelijkheden. Ze zijn perfect geschikt om in te maken, te konfijten in suiker of om overheerlijke walnotenlikeur van te maken. Hiervoor hak je groene onrijpe noten in grove stukken en laat deze enkele maanden op een koele donkere plek macereren in neutrale alcohol (zoals wodka of brandewijn) zodat de noot zijn smaakstoffen af kan geven aan de alcohol. Af en toe schudden is slim. Zodra de alcohol op smaak is, verdun je hem met suikerwater tot het mengsel de gewenste sterkte heeft.
De keuken is echter niet de enige plek waar die gewone walnoot uitzonderlijke talenten ten toon spreidt. Ook in de ziekenboeg staat hij zijn mannetje. Thee van walnootbladeren zou helpen tegen reuma en zenuwpijn en als je de bladeren lang (in)kookt, biedt het ingekookte vocht bescherming tegen muggen en steekvliegen. Het is namelijk een bekend gegeven dat muggen en vliegen niet gediend zijn van de geur die walnootblad afgeeft. Hij werd vroeger vaak juist om die reden op het erf van boerderijen geplant. Naast meesterkok en arts is Juglans regia een begenadigd leverancier van de hoogste kwaliteit hout. Het hout is hard, slijtvast, buigzaam en vrij licht van gewicht. Dit zogeheten ‘inlands notenhout’ is zeer gewild bij meubelmakers en houtbewerkers. De vraag naar walnotenhout is altijd groter dan het aanbod. Door de combinatie sterk en licht was walnotenhout ook zeer populair als grondstof voor de productie van geweerkolven. Tijdens de eerste wereldoorlog is dan ook een groot deel van het Nederlandse walnotenareaal gesneuveld voor de productie van het oorlogsarsenaal. Neutraliteit is prima maar we mogen er natuurlijk wel wat aan verdienen, was de gedachte.

Aardse zaken

Juglans regia is een flinke bladverliezende boom met stevige stam en een rijke maar relatief mager gevulde kroon. De boom staat het liefst op eender welke goed drainerende, vochtige, kalkrijke bodem en dan graag in de zon of halfschaduw. De gewone walnoot is zeer goed winterhard en overleeft strenge vorst van -25 graden Celsius zonder problemen. Wel opletten met snoeien want daar houdt Juglans regia niet zo van. Als het echt moet, snoei dan in het late najaar wanneer de sapstroom minimaal is.

Buitengewone walnoot

Deze ‘gewone’ walnoot is alles behalve gewoon. Hij is een zeer territoriale keukenprins, genezer, houtproducent en godenboom. Met goede reden werd hij bezongen door enkele van de grootste schrijvers uit de geschiedenis. Daarbij vormt het schier oneindige aantal verhalen, mythen en sagen waarin hij voorkomt een net zo eindeloze bron van inspiratie. Je raakt niet snel uitverteld over deze boom. Hij is echter niet bepaald geschikt voor kleine tuintjes en zet hem liever ook niet te dicht bij prachtige bloemenperkjes of moestuin want hij claimt grond. Als je hem ruimte, goede grond en plenty zon geeft, beloont hij je hartelijk met zijn schaduw, zijn imposante voorkomen, zijn vele verhalen en zijn overheerlijke noten. Planten dus!