Alnus cordata

Informatie over Alnus cordata

Hard en zacht, man en vrouw. Vernoemd naar Italië, juridisch gezien afkomstig van Frans grondgebied maar in essentie Frans noch Italiaans. Een echte eilandboom want deze els is een rare kwibus en heeft een speciale relatie met water.

Herkomst

Oppervlakkig bezien doet de Italiaanse of hartbladige els zijn naam allesbehalve eer aan. Want alhoewel hartbladig, Italiaans is bij lange na nog geen Corsicaans en daar komt deze boom oorspronkelijk toch echt vandaan. Het eiland Corsica ligt op 180 kilometer van de Franse kust en is slechts 80 kilometer verwijderd van de Italiaanse. Officieel is het eiland Frans eigendom en is het uiteraard vooral beroemd vanwege Napoleon (en stinkkaas voor de Asterix-lezers onder ons). Maar de bewoners voelen zich Frans noch Italiaans en het eiland heeft een geheel eigen identiteit, taal en cultuur. Eigenlijk net als de Alnus cordata: een op alle vlakken tegenstrijdig aandoende boom met vele onvermoede kwaliteiten.

Unieke kenmerken

De Italiaanse els draagt zowel mannelijke bloemen (katjes) als vrouwelijke bloeiwijzen (proppen), is dus tweeslachtig en kan ongeveer 15 meter hoog worden. Wat grondsoort betreft is de boom niet kieskeurig zolang de grond niet te licht is van structuur, redelijk vocht vasthoudt en voedselrijk genoeg is. Hij heeft een aangeboren voorkeur voor de wat vochtiger gronden en wordt van oudsher dan ook veel gezien in de buurt van rivieren, meren, moerassen en zelfs in kustgebieden. Toch (ja alweer een tegenstrijdigheid) kan deze els beter tegen droge omstandigheden dan veel andere elzen, kan hij goed tegen verharding en gedijt dus uitstekend in stedelijke gebieden. Met een tolerantie tot ongeveer minus 20 graden Celsius kunnen we hem gerust vrij winterhard noemen.

Mysterieuze boom

In vroeger tijden was het een slecht teken als je op reis was en een els tegenkwam. Deze bomen stonden bekend om het feit dat ze vaak groeiden in slecht toegankelijke gebieden en dat waren nou juist de perfecte plekjes om je te verschuilen als je iets op je kerfstok had en gezocht werd. Een els op je pad vinden, verhoogde dus je kans om onwelwillende sujetten tegen het lijf te lopen. Daarbij werd vroeger van de bladeren van de hartbladige els een groene verf gemaakt die perfect was om camouflage kleding mee te maken. Het wordt wel gezegd dat zowel Robin Hood en zijn mannen zich net als de boselven hiermee vrijwel onzichtbaar konden maken voor nieuwsgierige ogen.

Veelzijdige waterliefhebber

Het hout van de els reageert heel anders op de elementen dan de meeste andere houtsoorten. Waar veel hout juist rot in water en uithardt in de lucht, geldt voor de els precies het tegenovergestelde: in water hardt het zodanig uit dat het ideaal materiaal wordt om schilden van te maken. Immers, wie zijn bijl in jouw schild van gehard elzenhout begraaft, krijgt hem er met geen mogelijkheid meer uit en dat geeft jou afdoende mogelijkheid je eigen slag- of steekwapen naar believen te gebruiken om je tegenstander een kopje kleiner te maken. De oude Kelten hadden dit feilloos in de peiling en hebben in het middeleeuwse Schotland en Ierland op deze wijze menig Viking getrakteerd op een enkeltje Walhalla. Voor de bouw van huizen of hekken was elzenhout echter volkomen ongeschikt. Maar bij de constructie van bruggen en wegen over moerassen kwamen de kwaliteiten van de els zeer van pas. Niet voor niets zijn grote delen van Venetië gebouwd op elzenpalen.

Medicinale eigenschappen

Elzenschors en -bladeren kennen diverse medicinale toepassingen. Het werkt goed tegen ontstekingen, gewrichtspijn en maag- en darmklachten. Bij keelklachten en gezwollen amandelen kan het helpen te gorgelen met een drankje dat getrokken wordt van bast en blad van de els. Wie vroeger een lange voettocht moest maken, deed er goed aan om elzenbladeren in het schoeisel te stoppen want dat zou het opzwellen van voeten tegengaan.

De Alnus cordata biedt een verstopplek, fourageerplek en thuis voor meer dan 70 verschillende soorten insecten. Velen daarvan kunnen niet overleven in of op andere bomen dan de els, een must voor onze biodiversiteit dus. Deze els mag dan een vat vol tegenstrijdigheden lijken, het moge tevens duidelijk zijn dat het hier een boom betreft die zijn plaats in zowel de geschiedenis als het huidige areaal meer dan verdiend heeft. Een beetje tegenstrijdigheid zorgt immers voor extra sjeu in het leven en dat is precies wat deze Italiaanse els van Franse grond en Corsicaanse afkomst, deze man en tegelijkertijd vrouw van een boom, hard en zacht ineen, jouw tuin brengt: een boom met allerlei verschillende aspecten en een breed scala aan verhalen.