De 10 beste bomen voor onze biodiversiteit

Onze inheemse bomen zijn fantastisch voor een heleboel wilde dieren, met hun bloemen, vruchten, schors en takken die het hele jaar door verschillende vormen van voedsel en beschutting bieden. Daarnaast zijn het prachtexemplaren die mensen zoals ik ook zeer kunnen waarderen om hun uiterlijk of eetbare vruchten. Veel van deze inheemse soorten zijn geschikt voor tuinen en andere kleine(re) ruimtes, dus je kunt sowieso een verschil maken en zien hoe vogels, insecten en ander klein wild je inspanningen waarderen. Hier zijn een tiental onmisbare bomen die de biodiversiteit een boost geven aan je eigen leefomgeving.

Auteur:
Pieter Joosten

Functie bij den Mulder:
Sales manager

Datum:
April 2023

Om bomen, vogels, insecten en klein wild naar jouw tuin te trekken

Salix alba (schietwilg)

  • Volwassen omvang: Rondvormige kroon tot wel 20 meter hoog bij 15 meter doorsnee die de soort vanwege zijn groeisnelheid snel bereikt
  • Bodemeisen: verdraagt nagenoeg alle type grondsoorten, ook droge, maar heeft een voorkeur voor de meer vochtige bodems

Er zijn enkele honderden van deze soort, een van de bekendste onder hen is wellicht de gele treurwilg (Salix sepulcralis 'Chrysocoma'), waarvan ik er een in de tuin heb staan. Helaas is deze niet inheems te noemen, het is een kruising tussen de inheemse schietwilg (Salix alba), zie foto, en de Chinese treurwilg (Salix babylonica), niettemin toch een prachtexemplaar die ik iedereen kan aanbevelen. Van alle soorten zijn er ongeveer twaalf die in onze contreien van nature voorkomen, waaronder de schietwilg of knotwilg. Een belangrijk kenmerk van deze soort is dat deze wel 450 verschillende soorten insecten lokt, waaronder al zo’n 20 soorten hommels en bijen.

Is de gewone Salix alba niet jouw ding, maak er dan een knotwilg van of kijk eens naar deze mooie selecties met hun unieke eigenschappen: 'Belders', 'Chermesina' of de vitellina.


Crataegus monogyna (eenstijlige meidoorn)

  • Volwassen omvang: Rondvormige kroon tot wel 8 meter hoog bij 5 meter doorsnee
  • Bodemeisen: verdraagt nagenoeg alle niet te zware grondsoorten.

Een fantastische boom voor wilde dieren, deze eenstijlige meidoorn kan honderden soorten ondersteunen. Een explosie van witte bloesem in mei-juni is een voedselbron voor relmuizen, zweefvliegen, boktorren, bijen en andere bestuivende insecten. De bladeren zijn in trek bij wel tachtig nachtvlindersoorten. De bessen van meidoorns zijn rijk aan antioxidanten en gaan tot ver in de winter mee, waardoor kleine zoogdieren en vogels zoals roodborstjes, pestvogels, en lijsters goed te eten hebben. Het is de voedselplant van de perenprachtkevers, bladvlinders en andere mottenrupsen. Heb je misschien al eens gehoord van de meidoornspanner? Deze vlinder heeft zijn naam zelfs te danken aan de soort, letterlijk een onafscheidelijk duo dus. Net als de sleedoorn (Prunus spinosa) is deze soort fantastisch voor nestelende vogels omdat de dichte, doornige takken ze beschermen tegen roofdieren.

Sorbus aucuparia (wilde lijsterbes)

  • Volwassen omvang: Ovaalvormige kroon tot wel 15 meter hoog bij 8 meter doorsnee
  • Bodemeisen: verdraagt nagenoeg alle type grondsoorten

De wilde of gewone lijsterbes wordt zowel in het bos als in de stad graag gebruikt door wilde dieren en zijn slanke vorm maakt het een perfecte boom voor in de tuin. De dichte structuur van deze soort biedt een perfecte woon- en broedplek voor diverse vogelsoorten waaronder putters. Trossen tere crèmekleurige bloemen bieden in mei-juni stuifmeel en nectar voor bijen en andere bestuivende insecten en helpen hen de lente door te komen na de piek van de appel- en kersenbloesem in april. Rupsen van tapijtkevers knabbelen door de lentebladeren en in de zomer ontwikkelen zich oranjerode vruchten die een rijke bron van herfstvoedsel vormen voor vogels. Merels, lijsters, spreeuwen, vinken, gekraagde roodstaarten en koperwiek kunnen er geen genoeg van krijgen.

Is de gewone soort niet jouw ding, kijk dan eens naar deze mooie selecties met hun unieke eigenschappen: 'Aspleniifolia', 'Fastigiata', 'Fingerprint', 'CARDINAL ROYAL' of de 'Sheerwater Seedling' (foto).

"Ikzelf, mijn gezin, kippen en geiten kunnen ontzettend genieten van de vruchtdragende selecties die ik in mijn tuin heb staan"

Prunus avium (zoete kers)

  • Volwassen omvang: Ovaalvormige kroon tot wel 20 meter hoog bij 15 meter doorsnee
  • Bodemeisen: verdraagt nagenoeg alle type grondsoorten, maar heeft een voorkeur voor wat meer kalkhoudende bodems

Zoete kers is zo goed voor het wild dat hij er naar vernoemd is - de avium in de wetenschappelijke naam verwijst naar de vogels die de vruchten verslinden. De rijpe kersen in de zomer worden gegeten door merels, zanglijsters en andere vogels, maar ook door dassen, bosmuizen, relmuizen en de mens. Ikzelf, mijn gezin, kippen en geiten kunnen ontzettend genieten van de vruchtdragende selecties die ik in mijn tuin heb staan, zoals ‘Kordia’, 'SCHNEIDERS SPÄTE' en 'Hedelfinger Riesenkirsche'. De prachtige kersenbloesem levert daarnaast al vroeg nectar en stuifmeel voor een hele reeks insecten in de lente en het gebladerte is de belangrijkste voedselplant voor veel mottenrupsen.

Is de gewone soort niet jouw ding, kijk dan eens naar deze uitgebreide sortering aan mooie, veelal heerlijke vruchtdragende kersenbomen.

Tilia cordata (winterlinde)

  • Volwassen omvang: Ovaalvormige kroon tot wel 30 meter hoog bij 15 meter doorsnee
  • Bodemeisen: verdraagt nagenoeg alle type grondsoorten

Winterlinde of kleinbladige linde is een aantrekkelijke boom voor diverse vogelsoorten zoals vinkjes, groenlingen, pimpel- en koolmeesjes. Het is een ideale drachtboom voor hommels en bijen. Ze worden aangetrokken door de heerlijk geurende bloemen die zorgen voor nectar en stuifmeel. Maar de boom trekt onder andere ook lieveheersbeestjes en vlinders aan zoals lindepijlstaartjes en lindedwergmotten. Tevens leveren oude bomen dood hout voor schimmels, kevers en veilige nestplaatsen voor vogels.

Is de gewone Tilia cordata (foto) niet jouw ding, hij is ook perfect in te zetten als leiboom of kijk eens naar deze mooie selecties: 'Böhlje', 'Greenspire', 'Rancho', 'Roelvo' of de 'Winter Orange'. Is dat het nog niet voor jou, dan wellicht zijn partner, de Tilia platyphyllos (zomerlinde) of hun kleintje, de Tilia europaea (Hollandse linde).


Acer campestre (veldesdoorn)

  • Volwassen omvang: Ovaalvormige kroon tot wel 12 meter hoog bij 8 meter doorsnee
  • Bodemeisen: verdraagt nagenoeg alle type grondsoorten
De veldesdoorn of Spaanse aak is nog zo'n ideale boom voor een wilde tuin. Hij is wild aantrekkelijk voor bladluizen en hun roofdieren, waaronder vele soorten lieveheersbeestjes, zweefvliegen en vogels. De bladeren worden gegeten door verschillende mottenrupsen. Bijen en vogels waarderen de nectar en het stuifmeel van de bloemen en kleine zoogdieren eten de grote gevleugelde vruchten.

Is de gewone soort niet jouw ding, kijk dan eens naar deze mooie selecties met hun unieke eigenschappen: 'Elsrijk', de zuilvormige 'Fastigiatum', 'Huibers Elegant', 'Queen Elizabeth', 'Red Shine' of de 'Royal Ruby'.

Sperwers nestelen zich graag in volwassen bomen en bosuilen rusten overdag tussen het groen.

Pinus sylvestris (grove den)

  • Volwassen omvang: Piramidale en later parasolvormige kroon tot wel 25 meter hoog bij 15 meter doorsnee
  • Bodemeisen: verdraagt nagenoeg alle type grondsoorten, maar heeft een voorkeur voor wat meer zure bodems

Botanisch gezien behoort de grove den of vliegden tot het rijk van de coniferen, maar voor deze keer neem ik hem op in mijn lijst van inheemse bomen, een naaldboom dus welteverstaan. Deze soort is een echte voedselbron voor vogels en ruim 170 verschillende insectensoorten, zoals de tientallen verschillende soorten lieveheersbeestjes die we in onze contreien hebben rondvliegen. Zij zoeken hun voedsel met name tussen de naalden en dennenappels. Dit voedsel bestaat voornamelijk uit blad- en schildluis. De volwassen bomen trekken ook vogels aan die een voorkeur voor naaldhout hebben, zoals goudhaantjes en zwarte mezen. Sperwers nestelen zich graag in volwassen bomen en bosuilen rusten overdag tussen het groen.

Is de gewone soort niet jouw ding of wordt hij veel te groot voor jouw tuin, kijk dan eens naar deze bonte verzameling van mooie selecties.

Malus sylvestris (wilde appel)

  • Volwassen omvang: Rondvormige kroon tot wel 10 meter hoog bij 8 meter doorsnee
  • Bodemeisen: verdraagt nagenoeg alle type grondsoorten, maar heeft een voorkeur voor wat meer kalkrijke bodems

De wilde appel ondersteunt een brede variatie aan insecten in de lente. De bloesem is een goede bron van vroeg stuifmeel en nectar, vooral voor honingbijen, solitaire bijen zoals de metselbij en hommels. Terwijl de verse, nieuwe bladeren voedsel zijn voor hongerige rupsen. Appels ter grootte van golfballen rijpen voor het eerst rond oktober. Ze zijn zeer geliefd bij muizen, woelmuizen, vossen, dassen, zanglijsters, merels en nog veel meer gedierte. Gevallen vruchten zijn ook favoriet bij koperwieken, de prachtige atalantavlinder en de gehakkelde aurelia.

De appels zijn ook voor ons mensen absoluut eetbaar maar niet voor iedereen even geschikt om zo uit de hand te eten. Als je van zuur en wrang houdt, zal hij wellicht prima bevallen. Als dat niet het geval is kies je voor een van de vele rassen van de Malus domestica, onze welbekende consumptie-appel. Malus sylvestris heeft ergens in de historie namelijk zijn genen overgedragen aan de overheerlijke 'Elstar', 'Jonagold' (foto), of de goudrenet 'Rode Boskoop', vandaar dat ik absoluut vind dat hij ook een plekje verdiend heeft in mijn eigen tuin en natuurlijk in deze top 10.

Maar liefst 300 insectensoorten gebruiken de ruwe of zilverberk als voedsel en schuilplaats.

Betula pendula (ruwe berk)

  • Volwassen omvang: Ovaalvormige kroon tot wel 20 meter hoog bij 15 meter doorsnee
  • Bodemeisen: verdraagt nagenoeg alle niet te zware grondsoorten, maar heeft een voorkeur voor wat meer zure bodems

Maar liefst 300 insectensoorten gebruiken de ruwe of zilverberk als voedsel en schuilplaats. De bladeren worden gegeten of gebruikt door rupsen van diverse motten zoals de oranje berkenspanners en door wantsen zoals gewone kielwantsen, berkenkielwantsen. De bladeren trekken ook bladluizen aan die voedsel bieden aan lieveheersbeestjes en andere soorten verderop in de voedselketen - deze overvloed aan insectenlarven is een feest voor kuikens tijdens de nesttijd. Spechten en andere vogels nestelen vaak in de stam van oudere bomen, terwijl kleine vogels zoals kleine barmsijzen, putters, staartmezen en groenlingen genieten van de overvloedige zaden en insecten.

Is de gewone soort niet jouw ding, kijk dan eens naar deze mooie selecties met hun unieke eigenschappen: 'Crispa', 'Purpurea', 'Schneverdinger Goldbirke', 'Tristis', 'Youngii' of de 'Zwitsers Glorie'.

Quercus robur (zomereik)

  • Volwassen omvang: Rondvormige kroon tot wel 35 meter hoog bij 30 meter doorsnee
  • Bodemeisen: verdraagt nagenoeg alle type grondsoorten

Eikels zijn favoriet bij dassen, eekhoorns, spechten, boomklevers en Vlaamse gaaien. Eikenbladeren en -bloemen zorgen voor een rijke aanvoer van insecten zoals keverlarven, galwespen en vlinderrupsen zoals de Eikenpage die op hun beurt weer veel vogels aantrekken, zoals bosrietzangers, gekraagde roodstaarten en mezen. Als de boom ouder wordt, kunnen vleermuizen zich ook voeden met de insecten. In de herfst breken de zachte, afgevallen bladeren af tot een rijke bladschimmel die ongewervelde dieren en schimmels ondersteunt, waaronder larven van het zeldzame vliegend hert en van melkzwammen. Volwassen eiken worden uiteindelijk groot en knoestig, met gaten en spleten in de bast die perfecte nestelplekken vormen voor bonte vliegenvangers en pimpelmezen. In totaal zou de zomereik (foto) in onze contreien zo’n 420 soorten insecten aantrekken en ondersteunen. Unieke habitatkenmerken ontwikkelen zich naarmate de boom ouder wordt, dus hoe ouder, hoe meer verschillende wilde dieren hij kan ondersteunen.
Is de gewone soort niet jouw ding, kijk dan eens naar deze mooie zuilvormige selectie: 'Fastigiate Koster'. Of naar zijn wat minder gangbare ‘tweelingbroertje’, de Quercus petraea (wintereik).