Abies alba

Haar zilveren armen strekken tot aan de hemel. Daarnaast is zij de onbetwiste hofleverancier van hoogwaardige etherische oliën en hout. Een Engelse gewone zilverspar stond tot halverwege de jaren ’50 van de vorige eeuw bovendien bekend als de hoogste boom van Europa.

Herkomst

Abies alba behoort tot de orde der coniferen en is lid van de dennenfamilie. Deze gewone zilverspar is een absoluut beeldbepalende boom in de bossen van West- en Midden-Europa. Van de Alpen tot het Zwarte Woud en van de Jura tot de Karpaten groeit zij regelmatig tot indrukwekkende hoogten van boven de 40 meter. Ook in Polen komt ze veel voor. In Midden-Europa reiken haar ranke zilveren vingers soms tot hoger dan 50 meter. Zulke uitzonderlijk grote exemplaren vereisen uitzonderlijk gunstige omstandigheden: een afdoende diepe, vochtvasthoudende, vruchtbare bodem, minimaal 600 mm neerslag per jaar en natuurlijk voldoende ruimte en licht. De zilverspar kan echter bovenmatig veel geduld opbrengen. Als ze in een dicht bos ontkiemt, kan zij rustig decennialang haar kans afwachten in de schaduw van de haar ontstijgende buurbomen. Zodra zij, als gevolg van sterfte of kap, echter letterlijk ‘het licht gaat zien’, kan de gewone zilverspar in zeer korte tijd een enorme groei doormaken.

Symboliek

De gewone zilverspar wordt in veel culturen beschouwd als een zeer vrouwelijke boom. De Grieken koppelden de spar aan Artemis, de godin van de jacht. Zij woonde in het bos met haar nimfen, ongetwijfeld omringd door sparren. Abiës alba werd door de Kelten beschouwd als levensboom, een bescherming biedende moeder, barstensvol revitaliserende krachten. Zij is dan ook het symbool van vruchtbaarheid en hoop. Nederlandse zeelieden hadden vroeger de gewoonte om sparrenboompjes hoog in de mast van een vertrekkend schip te hangen en gaven daarmee uiting aan hun hoop om voor Kerst weer thuis te zijn. In welke mate dit gebruik zijn oorsprong vindt in het feit dat de spar ook wel ‘mastboom’ werd genoemd (de rechte stam was ideaal om als mast te gebruiken) is echter onbekend.

Etherische oliën en hout

Wie heeft er nou niet ooit in een warm, naar dennen geurend bad gezeten of vond zich na het douchen zo fijn naar die typische dennengeur ruiken? De etherische oliën van de spar geuren niet alleen heerlijk fris, de helende werking en medicinale toepassingen ervan zijn al eeuwen bekend in het gehele verspreidingsgebied van deze boom en ver daarbuiten. Het gaat te ver om hier alle bekende en minder bekende toepassingen op te sommen maar een kleine greep bewijst klip en klaar de veelzijdigheid van de spar. Zij werkt zowel uitwendig als inwendig, heeft een ontstekingsremmende, vochtafdrijvende en kalmerende werking, klaart de luchtwegen en helpt tegen gewrichtspijn. De geur kent citrusachtige tonen gecombineerd met elementen van aardsheid en zoete muskus. In vroeger tijden maakte men sparrenbier dat meeging op schepen ter bestrijding van de gevreesde scheurbuik maar ook tegenwoordig zijn er allerlei hobbyisten die hun eigen dennendrankjes brouwen, macereren of zelfs stoken. De spar levert een uitstekende kwaliteit hout dat geroemd wordt vanwege zijn buigzaamheid en taaiheid. Het is relatief harsvrij hout dat al eeuwen wordt gebruikt in de huizenbouw, bij de productie van muziekinstrumenten (zoals violen) en bij het maken van gebruiksvoorwerpen zoals houten kisten en vaten.

Kent de gewone zilverspar dan geen nadelen? Je zou het een nadeel kunnen vinden dat zij in Nederland makkelijk 30 meter hoog kan worden, of dat ze niet goed tegen verharding kan. Maar als je die kleinigheden terzijde schuift, haar op de juiste plek plaatst en liefdevol verzorgt, voeg je een moederlijke levensboom toe aan je tuin en zullen haar weldadige geuren je huis omringen.